تصویربرداری در علم پزشکی یه انقلاب است که امکان مشاهده مشکلات داخلی بدن را برای پزشک فراهم کرده است. این علم نقش مهمی در تشخیص، درمان و نظارت بر بسیاری از بیماری ها ایفا می کند. رادیولوژی یا تصویربرداری تشخیصی مجموعه آزمایش هایی است که با آن میتوان از نقاط مختلف بدن عکس گرفت. این نوع آزمایش چون به پزشک امکان دیدن مشکلات داخل بدن را می دهد منحصر به فرد است که روش های مختلفی در این نوع آزمایش وجود دارد مانند : اشعه ایکس، ام آی آر، سی تی اسکن، سونوگرافی، ماموگرافی، فلوروسکوپی و....این علم برای تشخیص برخی بیماری ها به خصوص سرطان ها ضروری است که با تشخیص به موقع بیماری می توان خیلی از بیماران را نجات داد. بدون تشخیص درست بیماری ها قابل درمان نمی باشند.اگر این عمل نبود پزشکان نمی توانستن به درستی بیماری ها را مدیریت کنند. پزشکان اورژانس و بقیه متخصصین در بسیاری از بیماری ها برای تشخیص و درمان مناسب به جواب آزمایش های رادیولوژی نیازمند هستند.
رادیولوژیست به چه کسی می گویند؟
رادیولوژیست یا سونوگرافیست ها متخصص هایی هستند که تصویربرداری از بدن را انجام میدهند تصویربرداری با دستگاه های سی تی اسکن، ام آر آی، سونوگرافی و غیره و جواب آزمایش های تصویربرداری را تفسیر میکند و به پزشکان عمومی و سایر متخصصین نتیجه نهایی را اعلام کنند.
تصویربرداری پزشکی انواع مختلف دارد و از تکنیک های مختلفی هم جهت تشخیص و نظارت و درمان بیماران پزشکان از آنها استفاده میکنند.این تکنیک ها و گرفتن تصاویر داخلی از بدن بیمار ها به صورت دقیق بدون اینکه پزشک نیاز پیدا کند بیمار را جراحی کند تا به مشکلات داخلی بیمار پی ببرد. انواع اصلی تصویربرداری پزشکی شامل موارد زیر میباشد :
پوزیترون امیشن توموگرافی (PET scan): استفاده از مواد رادیواکتیو برای تصویربرداری پزشکی از فعالیت متابولیک در بافتهای بدن.
اسکن استخوان: تزریق مواد رادیواکتیو برای تشخیص بیماریهای استخوانی یا تومورها.
انژیوگرافی: استفاده از مواد حاجب برای تصویربرداری از رگهای خونی.
فلوروسکوپی: استفاده از اشعه X برای تصویر برداری پزشکی زنده و مداوم از حرکت یک جزء بدن یا مواد حاجب داخل آن.
اکوکاردیوگرافی: تصویربرداری از قلب با استفاده از اولتراسوند.
تصویربرداری ترموگرافیک: ثبت تصاویر حرارتی بدن برای تشخیص التهاب یا تغییرات جریان خون.
تصویربرداری نوکلئار (اسکنتیگرافی): به استفاده از مواد رادیواکتیو برای تصویربرداری پزشکی از بدن انسان جهت تشخیص و درمان بیماریها به روش های مختلفی اشاره دارد.در این روشها میتوان از تکنولوژیهای مختلفی استفاده کرد تا تصاویر دقیقی از ساختارها و عملکردهای داخلی بدن ایجاد شود.
پوزیترون امیشن (PET)
این نوع تصویربرداری یکی از پیشرفته ترین تکنیک ها می باشد که در علم پزشکی از آن استفاده میشود. در این نوع تصویربرداری از مواد رادیواکتیو استفاده می شود. در این روش از اشعه گاما برای نشان دادن عملگرد ها و فعالیت های بیولوژی بدن استفاده میشود. تصویربرداری پوزیترون به عنوان یک ابزار تشخیصی قدرتمند برای مدیریت بیماری ها و بررسی عملکردی عصبی و علائم التهابی در بدن است برای تشخیص سرطان ها و تعیین مرحله بیماری، عملکرد قلب و عروق و تشخیص بیماری های قلبی، بیماری های مغزی و تشخیص بیماری های عصبی مانند آلزایمر و عفونت های داخلی بدن مورد استفاده قرار میگیرد.
تفاوت بین رادیولوژی و سونوگرافی:
سونوگرافی و رادیولوژی دو روش تصویربرداری است که عملکرد هر دو با هم متفاوت است. تفاوت آنها در تکنولوژی که در آنها استفاده میشود و نوع کاربرد آنها برای تشخیص بیماری ها ست.
در رادیولوژی از پرتوهایی بنام یونیزان استفاده میشود تا تصاویر داخل بدن دیده شود. این پرتوها از اشعه ایکس، توموگرافی کامپیوتری و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ایجاد میشود. رادیولوژست ها از این فناوری برای دیدن ساختار استخوانی/ریه ها/قلب و سایر اندام های داخلی بدن استفاده میکنند.از این تصاویر برای تشخیص بیماری ها، آسیب هایی که اندام های داخلی بدن بوجود آمده و تشخیص علت بیماری های داخلی مورد استفاده قرار میگیرد.
سونوگرافی از امواج فرا صوت تصاویر را ایجاد میکند. سونوگرافی دارای یک منبع صوتی می باشدکه بر روی بدن گذاشته میشود. این منبع امواج صوتی را به داخل بدن هدایت میکند و انعکاس های موجود در داخل بدن را دریافت و به تصویر تبدیل میکند.
سونوگرافی بیشتر برای تصویربرداری از اندام های نرم می باشد مثل قلب، کبد، کلیه ها، رحم و... یک تفاوت مهم بین این روش وجود دارد و آن استفاده از پرتوهای یونیزان در رادیولوژی است که امکان وجود خطراتی برای سلامتی بیمار دارد پس برای برخی از بیماران نباید استفاده شود و یا محدود باید شود مانند زنان باردار در حالی که سونوگرافی از امواج فراصوت است و هیچ خطری برای بیماران ندارد و حتی برای زنان باردار هم مورد استفاده قرار میگیرد.
از رادیولوژی معمولا برای تصویربرداری از استخوان ها و آناتومی بدن و از سونوگرافی برای ارزیابی فراینده های فیزیولوژیکی بدن استفاده میشود.
از سی تی اسکن میتوان به عنوان یک رادیولوژی پیشرفته نام برد که با استفاده از اشعه ایکس تصاویری از اندام های مختلف بدن تهیه میکند و این روش تصویربرداری به متخصص کمک میکند تا به بالاترین دقت در تشخیص برسد و بتواند در سطح بالایی وضعیت اندام های داخلی بدن را بررسی کند. سی تی اسکن نیاز به بستری بیمار ندارد و در بازده زمانی نیم ساعته انجام میشود. سی تی اسکن این امکان را به متخصص میدهد تا به جزئیات بیشتری از وضعیت آناتومی بدن بیمار دسترسی پیدا کند. از این روش برای تشخیص سرطان ها، آسیب های استخوان ها، ارزیابی وضعیت ریه ها، قلب و اندام های مختلف بدن و حتی تشخیص ضایعات مغزی استفاده میشود. تصاویر و اطلاعات بسیار دقیق و ارزشمندی با سی تی اسکن برای تشخیص بیماری ها در اختیار متخصص مربوطه ارائه میشود. سونوگرافی یک مزیت نسبت به سی تی اسکن دارد و آن عدم نیاز به تزریق ماده حاجب برای انجام آزمایش است. سونوگرافی معمولا کمتر از ۳۰ دقیقه انجام میشود و هیچ آسیبی برای بدن بیمار ندارد و کاملا غیر تهاجمی میباشد و برای بسیاری از بیماران حتی کودکان یک گزینه امن است. اما محدودیت هایی نیز در این روش وجود دارد. از این روش برای بیماری های استخوانی و بافت های عمیق تر نمی توان استفاده کرد و تصاویر ۲ بعدی ایجاد میکند و دقت و وضوح آن در مقایسه با سی تی اسکن پایین تر می باشد.
ام آر آی تصویربرداری است که با رزونانس مغناطیسی انجام میشود. این نوع تصویربرداری روش بسیار پیشرفته و غیر تهاجمی است برای تشخیص عملکرد اندام های درونی بدن که با استفاده از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی تصاویر دقیق و بی نظیر و بدون اشتباه از بافت های داخلی بدن بیمار را نمایش میدهد. اسکنر ام آر آی از یک استوانه بزرگ و لوله ای شکل تشکیل شده که توسط آهنربای قوی احاطه شده است که بیمار داخل این لوله استوانه ایی دراز میکشد و اسکن انجام میشود. آهنربایی که درون اسکنر وجود دارد یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند که باعث هم راستا شدن آپروتون های اتم هیدروژن های درون بدن می شود که امواج رادیویی به این پروتون ها تابیده می شود و باعث برانگیختی آنها میشود. و یک سیستم پیشرفته این ت اطلاعات را به تصویر تبدیل میکند که توسط متخصص رادیولوژی تفسیر میشود. تصاویری که از آم آر آی بوجود می آید تصاویری هستند که ساختار درونی بدن را با ظرافت به تصویر میکشد. اندام هایی چون مغز، استخوان ها، ماهیچه ها، غدد و سایر اندام های داخلی بدن. روش مناسب استفاده از کدوم آزمایش را پزشک متخصص تجویز میکند. سونوگرافی یکی از بی خطرترین تصویربرداری های غیر تهاجمی است که با امواج صوتی انجام میشود و با زدن ژل روی پوست و استفاده از مبدل کوچک بدون در انجام میشود. اما برای تصویربرداری از تمام اندام ها مناسب نمی باشد.
با تابیدن اشعه ایکس به ناحیه مورد نظر اطلاعات مورد نظر روی مانیتور مخابره می شود. از این روش برای بررسی اندام هایی چون دستگاه گوارش، دستگاه ادراری و اسکلتی استفاده میشود. کاربرد این نوع تصویربرداری برای تصویربرداری از عروق لنفاوی یا خونی، جراحی های ارتوپدی مربوط به دستگاه اسکلتی عضلانی بدن و یا قرار دادن اجزایی در داخل بدن، جراحی های اورولوژی مانند جراحی های دستگاه ادراری و یا اندام های جنسی و بررسی جریان خون در اندام های مختلف بدن می باشد.
از آنژیوگرافی برای بررسی عروق های بدن استفاده میشود بخش هایی مانند قلب، مغز، کلیه، ریه، رحم و... در این روش از نوعی رنگ که توسط اشعه ایکس قابل تشخیص است به رگ مورد نظر تزریق میشود و با تصویربرداری اشعه ایکس انجام میشود و با کمک این تصویربرداری هر نوع گرفتگی و یا آسیب در رگ ها قابل تشخیص میشود. بیماری هایی که با آنژیوگرافی قابل تشخیص می باشند بیماری هایی چون:
آترواسکلروز بیماری است که شریان های قلب باریک میشود و باعث سکته قلبی می شود.
تشخیص نواحی از بدن که کاهش خون رسانی در آن ایجاد شده است.
بیماری آنوریسم مغزی که در آن رگ های مغز برآمده شده است.
بیماری های آمبولی یا لخته شدن خون که در ریه ایجاد می شود در صورتی که مشکل در تشخیص این بیماری بوجود بیاید.
بستگی رگ ها در کلیه ها هم از این روش قابل تشخیص است.
این روش کاربردهای مختلفی دارد این کاربردها عبارتند از :
بررسی قسمت های مختلف دستگاه تولید مثل زنان مانند رحم، تخمدان ها، واژن، بررسی جنین
بررسی بیماری هایی چون واریکوسل و هیدروسل در مردان
بررسی کره چشم
بررسی مفاصل، رباط ها، تاندون ها
بررسی اندام های شکمی مانند کلیه ها، کبد و...
و براساس اینکه پزشک کدام قسمت از اندام های داخلی بیمار را میخواهد مورد بررسی قرار دهد نوع سونوگرافی تجویز میشود.